De Lairessestraat 59   1071 NT   Amsterdam   020-679 71 55   omca@me.com   www.omca.nl

Epidemiologie

De prevalentie wordt geschat op 1/5.000-1/25.000 mannen wereldwijd.

Klinische beschrijving

XLRS is een symmetrische bilaterale macula-afwijking die in het eerste levensdecennium verschijnt. Het manifesteert zich in slecht zien en leesproblemen. In ernstige gevallen kan ook nystagmus worden vastgesteld. Fundusonderzoek toont microcystische veranderingen van het maculagebied van de retina en splijting in delen van de zenuwvezellaag, of schisis (spaakwielpatroon), en sluiers in het glasvocht Ernstige gevallen vertonen loslating van het netvlies over de volledige dikte, wat tot verslechterd zicht of blindheid leidt. In meer gevorderde stadia van de ziekte worden glasvochtbloeding, netvliesloslating en neovasculair glaucoom vastgesteld. Dit laatste kan ernstige gezichtsverlies veroorzaken. Vrouwelijke dragers zijn zelden slechtziend.

Etiologie

De ziekte wordt veroorzaakt door mutaties op het RS1-gen, waaronder missense-, nonsense-, en splice-site-mutaties, deleties, en inserties. RS1 codeert voor retinoschisine, een adhesief eiwit waarvan men aanneemt dat het bijdraagt tot de structurele en functionele integriteit van de retina.

Diagnostische methodes

De diagnose van XLRS kan klinisch gesteld worden op basis van het voorkomen van de fundus. Het elektroretinogram (ERG) toont een verminderde amplitude van de b-golf en een relatief behoud van de negatieve a-golf in scotopisch ERG (elektronegatieve staafjes en gemengd ERG) en normaal fotopisch ERG. Optische coherentietomografie (OCT) toont schisisgebieden in het maculagebied. Er is ook een familiale voorgeschiedenis die overeenkomt met X-gebonden overerving. Moleculaire genetische analyse door directe sequentiebepaling van het RS1-gen ontdekt mutaties bij ongeveer 90% van de patiënten.

Differentiële diagnose

De differentiële diagnose omvat retinitis pigmentosa en Goldmann-Favresyndroom (zie deze termen). De autosomaal recessieve overerving, ernstige nachtblindheid, pigmentaire retinopathie en verminderde a-en b-golven op het elektroretinogram (ERG) helpen om Goldmann-Favresyndroom te onderscheiden van XLRS.

Genetisch advies

XLRS wordt X-gebonden overgeërfd. Een vrouwelijke drager heeft daardoor 50% kans om de mutatie over te dragen aan haar nageslacht. Dragertesten voor vrouwelijke verwanten at risk en prenatale diagnose voor zwangerschappen met verhoogd risico zijn mogelijk als de mutatie werd geïdentificeerd bij een getroffen familielid.

Beheer en behandeling

De behandeling omvat regelmatig oogonderzoek om de progressie van XLRS te volgen. Daarnaast worden patiënten geïnformeerd over mogelijke oftalmische complicaties die operatief kunnen worden behandeld (dat wil zeggen netvliesloslating, glasvochtbloeding, staar of strabisme). Daarom zijn patiënteneducatie en een nauwgezette follow-up de enige klinische alternatieven voor een vroege identificatie en behandeling van gezichtsbedreigende complicaties.

Prognose

Bij XLRS vermindert het zicht langzaam tot de adolescentie. Bij de meeste mensen blijft het relatief stabiel tijdens de jongvolwassenheid. De ziekte vordert niet tot de leeftijd van veertig tot vijftig jaar wanneer meestal typisch een significante afname van de gezichtsscherpte optreedt.