De oogarts is werkzaam in de tweedelijns gezondheidszorg en houdt zich daar bezig met de pathologie en heelkunde van het oog, het visuele systeem, de orbita en oogleden en de traanwegen. De oogheelkunde heeft een beschouwende en een chirurgische kant.

Het is een klein, maar breed vakgebied dat raakvlakken heeft met neurologie, interne geneeskunde, chirurgie en KNO. De werkzaamheden vinden vooral poliklinisch of in dagbehandeling plaats. Er is dus veel patiëntencontact, dat elkaar niet zelden in rap tempo opvolgt.

Het is aan de oogarts om de relatie vast te leggen tussen de oogheelkundige afwijking en de algemene gezondheid. Hij of zij is belast met het opstellen – en vervolgens uitvoeren – van een behandelplan.

Hieronder vallen ook alle noodzakelijke medicamenteuze en (laser-)chirurgische handelingen. Zowel bij de diagnostiek als de behandeling bestaat de mogelijkheid om samen te werken met de huisarts en/of andere specialisten.

De belangrijkste werkzaamheden van de oogarts vinden plaats op de polikliniek, waar ook laserbehandelingen bij bijvoorbeeld glaucoom, netvliesscheurtjes, suikerziekte en maculadegeneratie worden uitgevoerd.

Andere ingrepen, bijvoorbeeld ingrepen bij staar, maar ook operaties aan het netvlies, de oogspieren (scheelzien) en het hoornvlies (transplantatie), vinden in de operatiekamer plaats.

Ook injecties in de oogbol (met Avastin, Lucentis, of Eylea) ter behandeling van natte maculadegeneratie en andere aandoeningen worden meestal met het oog op steriliteit in een operatiekamer uitgevoerd.

• medisch handelen
• communicatie
• samenwerking
• kennis en wetenschap
• maatschappelijk handelen
• organisatie
• professionaliteit

Een oogarts heeft verschillende mogelijkheden om zijn loopbaan een andere wending te geven.

Zo zijn er voortdurend oogartsen die na de opleiding oogheelkunde nog aanvullende scholing (fellowships) in binnen- en/of buitenland volgen. Hierdoor zijn zij in staat specialistische oogheelkundige zorg te leveren.

Maar natuurlijk kan de oogarts ook besluiten om naast het reguliere werk als oogarts een leidinggevende, bestuurs- of directiefunctie te gaan vervullen, onderzoek te doen of hoogleraar te worden in een academisch ziekenhuis.

Daarnaast dienen er jaarlijks bijscholingscursussen gevolgd te worden, moet de vakliteratuur goed worden bijgehouden en moeten er congressen worden bijgewoond. De kennis van het vak moet namelijk op peil gehouden worden.

Elke vijf jaar vindt er daarnaast een herregistratie plaats en wordt bekeken of de oogarts nog voldoet aan de gestelde eisen (zie ook: Medisch Specialisten). Om te mogen opereren zijn handvaardigheid, gevoel voor techniek en een perfect ‘dieptezien’ een vereiste.

Het aantal geregistreerde oogartsen bedroeg in december 2010 nog 689 en steeg in het jaar daarop naar 705. Aangezien de bevolking in Nederland blijft groeien en de vergrijzing blijft toenemen, zal er nog vaker een beroep op (de diensten van) de oogarts gedaan worden. Voor 35.000 à 40.000 Nederlanders is nu ongeveer één oogarts beschikbaar.

In het laatste kwartaal van 2011 was er sprake van vijf openstaande vacatures voor oogartsen in ons land. De benodigde en geadviseerde instroom bij arbeidstijdverkorting bedraagt 54 in 2022 en 51 in 2028 (bron: NIVEL).

Volledige opleiding

Academisch Medisch Centrum, Amsterdam
VU Medisch Centrum, Amsterdam
UMC Groningen, Groningen
Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden
Academisch Ziekenhuis Maastricht, Maastricht
UMC St Radboud, Nijmegen
Oogziekenhuis, Rotterdam
Erasmus MC, Rotterdam

Gedeeltelijke opleiding

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam (max. 1 jaar)
Medisch Centrum Haaglanden, Den Haag
Atrium Medisch Centrum Parkstad, Heerlen (max. 1 jaar)
UMC Utrecht, AZU, Utrecht (4,5 jaar)
Maxima Medisch Centrum, Veldhoven (1 jaar)

Stageopleiding

Meander Medisch Centrum, Amersfoort
Gelre Ziekenhuizen, Apeldoorn
Amphia Ziekenhuis, Breda
HagaZiekenhuis, Den Haag
Catharina Ziekenhuis, Eindhoven
Elkerliek Ziekenhuis, Helmond (max. 1 jaar)
Westfries Gasthuis, Hoorn
Rijnland Zorggroep, Leiderdorp (5 à 6 maanden)
Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam (3 tot 12 maanden)
ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen, Terneuzen (max. 1 jaar)
Isala Klinieken, Zwolle

Naast algemene competenties kent de opleiding oogheelkunde ook specialismegebonden competenties (vastgelegd in het besluit oogheelkunde).

Daarnaast verdiept de oogarts zich in (wetenschappelijke) onderzoeken en bezoekt regelmatig internationale congressen om zijn kennis op peil te houden.

Zoals alle medisch specialisten dient de oogarts te voldoen aan de eisen van nascholing van de Medisch Specialisten Registratie Commissie (MSRC).

Oogheelkundig assistenten en opticiens helpen bij de behandeling van de patiënt. Dat geldt ook voor andere specialisten zoals internisten, neurologen, KNO-artsen en plastisch chirurgen.

Tijdens de operaties op de operatiekamer krijgt de oogarts assistentie van verpleegkundigen, anesthesisten, operatie- en anesthesieassistenten.

De studie geneeskunde is de langst durende opleiding van Nederland. De studie is ook erg intensief. Geneeskunde studenten zijn het grootste deel van de week bezig met studeren, leeropdrachten, practica en colleges. Hoe lang het duurt voordat de opleiding is voltooid hangt af van de specialisatie die wordt gekozen.

Fases in de opleiding tot arts

De opleiding bestaat uit de volgende onderdelen:

1. Bachelor

Een 3-jarige bacheloropleiding. Hierbij staat met name de basistheorie centraal, het gaat hierbij met name om kennis over de functie van het lichaam en welke ziektes er zijn. Er is regelmatig contact met patiënten, onder andere in colleges.

2. Master

Hierop volgt een 3-jarige masteropleiding. Deze gaat in op de toepassing van de kennis in de praktijk.

Er is meer contact met patiënten. Aan het einde van de masteropleiding volgen de "co-schappen". Deze bestaan uit praktijkstages in ziekenhuizen en in huisartspraktijken, maar bijvoorbeeld ook binnen de sociale geneeskunde met onder andere verzekeringsgeneeskunde, bedrijfsgeneeskunde en jeugdgeneeskunde. Het laatste co-schap kan worden gedaan in een vakgebied naar wens.

Na het afronden van de masteropleiding is de geneeskunde student basisarts geworden.

3. Specialisatie

Hierna volgt een specialisatie van drie jaar (huisarts) , vier jaar (internist), vijf jaar (oogarts) of zes jaar (chirurg).

De opleiding tot oogarts duurt dus minimaal 11 jaar.

Na het artsexamen volgt een specialistische opleiding tot oogarts. Deze duurt vijf jaar. Tijdens de opleiding verdiept de aankomend oogarts zich als AIOS in de basisvakken, zoals fysiologie, pathologie en biochemie van het oog, en in de optica.

Tenminste twaalf maanden worden doorgebracht op de polikliniek. Een gedeelte van de opleiding mag worden gevolgd als veldwerker voor de Algemene Nederlandse Vereniging ter voorkoming van Blindheid. Er dient tenminste eenmaal een voordracht te worden houden of een wetenschappelijk artikel te worden gepubliceerd.

In ons land worden jaarlijks 44 opleidingsplaatsen beschikbaar gesteld. De opleiding kan worden gevolgd in een van de – door de MSRC – erkende opleidingsinrichtingen.