Een studie ondersteund door het Macular Degeneration Research program van de American Health Assistance Foundation onderzocht het alcohol gebruik van bijna 21.000 Australiers.

De uitkomst van de studie was dat mannen en vrouwen die meer dan 20 gram alcohol per dag drinken een gemiddeld 20% grotere kans hebben om maculadegeneratie (AMD) te ontwikkelen.

Er zit 15 gram alcohol in een standaard glas bier of wijn.

Voor mannen ligt de grens bij twee glazen.

Hoe meer mensen drinken, des te groter het risico op kanker.

Voor een aantal kankers is het verband met alcohol wetenschappelijk aangetoond, namelijk voor slokdarmkanker aan de leverkanker, borstkanker, maagkanker en kanker aan de dikke darm.

Helemaal stoppen met alcohol is het beste wat je kunt doen om kanker te voorkomen

Hoofdonderzoeker Madlen Schutze van het Duitse instituut voor voeding (DIFE) geeft aan dat veel kankers voorkomen zouden kunnen worden als de alcoholconsumptie zou worden verminderd. "Helemaal stoppen met drinken heeft een nog positiever effect".  Hoe meer mensen drinken, des te groter het risico. Daarbij komt dat grote hoeveelheden alcohol een nog destructiever effect hebben.

Het tweede onderzoek volgde gedurende 20 jaar 1.300 vrouwen van 65 jaar en ouder.

Deze studie keek naar het effect van alcoholgebruik op de kans op dementie en de kans op MCI.

MCI is de Engelse afkorting voor 'Mild Cognitive Impairment', met andere woorden een milde aandoening van de verstandelijke vermogens.

Alcohol verhoogt ook de kans op kanker en dementie

Wie dagelijks een paar biertjes of wijntjes drinkt, loopt het risico kanker te ontwikkelen. Dat blijkt uit een onderzoek onder 363.988 volwassenen in diverse Europese landen.

Één biertje kan toch geen kwaad? Helaas, ook gematigde alcoholconsumptie schaadt de gezondheid.

Bijna een op de tien kankergevallen bij mannen en een op de 33 bij vrouwen wordt veroorzaakt door alcoholgebruik.

Als ons lichaam alcohol afbreekt, ontstaat er een chemische stof die het DNA kan beschadigen. Deze beschadiging vergroot de kans op het ontwikkelen van kanker. Kleine hoeveelheden alcohol zijn al schadelijk, er is geen veilge dosis. Het onderzoek laat zien dat ook bij kleine hoeveelheden alcohol de kans op kanker al toeneemt.

Hoofdonderzoeker Madlen Schutze van het Duitse instituut voor voeding (DIFE) geeft aan dat veel kankers voorkomen zouden kunnen worden als de alcoholconsumptie zou worden verminderd. "Helemaal stoppen met drinken heeft een nog positiever effect".

Hoe meer mensen drinken, des te groter het risico.  Daarbij komt dat grote hoeveelheden alcohol een nog destructiever effect hebben.

Europees onderzoek

Het onderzoek werd uitgevoerd door het European Prospective Investigation into Cancer (EPIC), een project van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het vond plaats in onder andere Frankrijk, Italië, Spanje, Groot Brittannië, Duitsland en Nederland.

Bij slechts één glas neemt de kans op borstkanker al toe.

Bij twee glazen is het risico verhoogd op kanker van de mond, keelholte en bepaalde vormen van slokdarmkanker.

Bij drie glazen alcohol per dag neemt de kans op darmkanker al toe.

Volgens de Nederlandse kankerbestrijding is 4% tot 6% van de kankersterfte in Nederland toe te schrijven aan alcohol. Dat betekent dat er in Nederland in 2009 tussen 1700 en 2545 mensen overleden zijn aan alcoholgerelateerde kanker.

Alcohol verhoogt de kans op borstkanker bij vrouwen. Het risico neemt al toe bij een glas per dag. Vrouwen hebben tot hun 75e een kans van 8.8% kans op het ontwikkelen van borstkanker. Een glas verhoogt dit risico met 0,6%, twee glazen met 1,2 %.

Bij twee glazen per dag heeft een vrouw dus een kans 10% om voor 75e borstkanker te ontwikkelen . De reden waarom alcohol borstkanker veroorzaakt is nog onduidelijk. Vermoedelijk beïnvloedt alcohol de hormoonhuishouding. Mogelijk bevordert alcohol de groei van de tumor.Voor vrouwen is de afweging lastig.

Het is namelijk ook zo dat bij vrouwen van middelbare leeftijd 1 tot 2 glazen beschermend werkt met betrekking tot hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten kunnen echter ook worden tegengegaan door sporten en minder vet eten.

Kanker van mond, keelholte en slokkdarm

Het drinken van meer dan twee glazen verhoogt het risico op kanker van de mond, keel en een bepaalde vorm van slokdarmkanker (bron, NDM 2010). Rookt iemand er bij, dan wordt de kans nog groter.

Alcohol kan bepaalde kankerverwekkende stoffen oplossen en ervoor zorgen dat deze stoffen in de cellen komen. Langdurig gebruik zorgt ook voor een verminderde speekselproductie. Hierdoor kan er een ophoping van kankerverwekkende stoffen op de slijmvliezen gaan zitten.

Darmkanker

Vanaf drie glazen per dag is er een verhoogde kans op endeldarmkanker.

De kans op het krijgen van dikke darmkanker is bij 3 glazen licht verhoogd.

Alcohol zorgt voor een verhoogde afgifte van galzuur. Galzuur speelt direct rol bij het ontstaan van darmkanker.

Ook de lever kan een rol spelen. Door het vele drinken functioneert de lever minder goed. Bepaalde giftige stoffen worden niet afgebroken en kunnen allerlei organen beïnvloeden.

Vanaf vier glazen per dag voor vrouwen en vanaf zes glazen per dag voor mannen neemt de kans op slokdarmkanker toe.

Er kan kanker onstaan in de oppervlaktecellen enin de kliercellen van de slokdarm.

De combinatie met tabak vergroot de risico’s sterk. Veel alcoholgebruik kan ertoe leiden dat maagsap terugvloeit naar de slokdarm.

Hierdoor kan het onderste gedeelte van de slokdarm ontstoken raken. Hierdoor is er een verhoogde kans op kanker aan de kliercellen van de slokdarm.

Wie drie of meer glazen alcoholhoudende drank – dus ook bier – per dag drinkt heeft ongeveer anderhalf keer meer kans om alvleesklierkanker te krijgen dan een geheelonthouder.

Uit onderzoek blijkt ook dat sigarettenrokers 82 procent meer kans hebben op het krijgen van alvleesklierkanker dan niet-rokers.

Stoppen met roken verlaagt dit risico geleidelijk. Hoe langer een ex-roker gestopt is, hoe lager het risico. Na 20 jaar gestopt zijn nadert het risico dat van een nooit roker.

Alcoholmisbruik is een bekende risicofactor van chronische pancreatitis; chronische ontsteking van de alvleesklier. En dit is weer een bekende risicofactor van alvleesklierkanker.

Tevens wordt alcohol omgezet in verschillende stoffen, waaronder acetaldehyde. Deze stoffen lijken kankerverwekkend te zijn voor de alvleesklier. Daarnaast kunnen er bij deze omzetting van alcohol in acetaldehyde ook producten ontstaan zoals zuurstofradicalen die schade kunnen toebrengen aan het DNA van de cel.

Alvleesklierkanker staat op de vijfde plek van doodsoorzaken aan kanker in Europa.

De kans om alvleesklierkanker te overleven behoort tot de slechtste van alle vormen van kanker.

Na ongeveer 3 maanden is 50 procent van de patiënten die aan alvleesklierkanker lijden overleden. Na 5 jaar is zelfs 94 procent met deze aandoening overleden.

Alcohol kan de kans op het krijgen dementie en de ziekte van Alzheimer verhogen.

De forse toename van dementie in de westerse wereld komt gezien de gigantische alcoholconsumptie niet uit de lucht vallen.

Alcohol veroorzaakt schade aan de hersenen.

In de media is de laatste tijd aandacht voor de relatie tussen matig alcoholgebruik en dementie. De artikelen verschenen naar aanleiding van de resultaten van twee bevolkingsonderzoeken die gepresenteerd werden op het internationale Alzheimer congres in Vancouver.

Vooral regelmatig veel drinken (vier of meer glazen alcohol op één dag) en een verandering in alcoholconsumptie (over de jaren meer gaan drinken) blijken risicofactoren.

Het gevaar van overmatig alcoholgebruik - gemiddeld meer dan twee glazen per dag - werd al eerder aangetoond. 

Uit oogpunt van de volksgezondheid is het dringende WHO advies alcoholgebruik te beperken tot één glas per dag voor vrouwen (maximaal vijf per week en twee alcholvrije dagen) en twee glazen per dag voor mannen (maximaal tien glazen per week en twee alcholvrije dagen).

Het is beste is nog om helemaal het gebruik van alcohol te staken.

Het is een giftige stof. Het gebruik ervan is even irrationeel als het roken van sigaretten.

Vier glazen

Het eerste onderzoek keek gedurende acht jaar bij ruim 5.000 mensen ouder dan 65 naar de relatie tussen alcoholgebruik en de verstandelijke vermogens.

Na 8 jaar werden de deelnemers ingedeeld in verschillende groepen die opliepen van 'minste afname van verstandelijke vermogens en/of geheugen' tot 'meeste afname van verstandelijke vermogens en/of geheugen'.

De conclusies:

1. •Mensen die gemiddeld eens per maand vier of meer glazen op een dag dronken, hadden 62 procent meer kans om in de groep met de grootste afname in verstandelijke vermogens te komen en 27 procent meer kans om in de groep met meeste afname van het geheugen te komen.
   

2. •Mensen die gemiddeld tweemaal per maand vier of meer glazen op een dag dronken hadden 147 procent meer kans om in de groep met de grootste afname in verstandelijke vermogens te komen en 149 procent meer kans om in de groep met meeste afname van het geheugen te komen.
   

3. •De afname van verstandelijke vermogens en/of het geheugen zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van dementie.
   

MCI is een zeer belangrijke risicofactor voor dementie.

De vrouwen werden verdeeld in niet-drinkers, lichte drinkers (1-7 glazen per week) en matige drinkers (8-14 glazen per week). Zware drinkers deden niet aan het onderzoek mee.

De belangrijkste conclusies:

1. •Vrouwen die aan het einde van de studie meer dronken dan aan het begin van de studie hadden 30 procent meer kans op MCI of dementie.
   

2. •De vrouwen die aan het begin of het midden van de studie in de groep matige drinkers vielen, hadden geen grotere kans op MCI of dementie. Vrouwen die echter aan het eind van de studie (na 20 jaar) in deze groep zaten hadden 60 procent meer kans op MCI of dementie.
   

3. •Vrouwen die gedurende de studie veranderden van niet-drinkers naar lichte of matige drinkers, hadden 200 procent meer kans op MCI of dementie.
   

Reactie van Alzheimer Nederland

De negatieve effecten van zwaar alcoholgebruik (>2 glazen per dag) zijn al langer bekend. Dit onderzoek geeft sterke aanwijzingen dat ook matig gebruik van alcohol bij ouderen onder bepaalde omstandigheden een negatief effect kan hebben. Hoewel meer onderzoek nodig is om de relatie tussen alcoholgebruik en dementie te bevestigen, is voorzichtig omgaan met alcohol geboden.

MD ontstaat wanneer de lichtgevoelige kegeltjes in de macula afsterven.  De meest voorkomende vorm van MD is leeftijdsgebonden macula degeneratie (LMD).

Naast leeftijd spelen echter ook andere factoren een rol, zoals erfelijke factoren, geslacht, roken en voeding.

Vrouwen boven de 65 jaar hebben een twee maal zo groot risico op LMD dan mannen.

De relatie tussen LMD en voeding houdt verband met antioxidanten, stoffen die de schadelijke effecten van vrije radicalen in het lichaam tegen gaan. De kegeltjes van de macula zijn waarschijnlijk gevoelig voor ‘vrije radicalen’. De hoeveelheid antioxidanten in de voeding speelt derhalve een preventieve rol.

Bron:

Chong et al. Alcohol consumption and the risk of age-related macular degeneration: a systematic review and meta-analysis. American Journal of Ophthalmology 2008; 145 (4): 707-715.

De behandeling van maculadegeneratie is meestal alleen maar mogelijk in een beperkt aantal gevallen van het vroege stadium van de 'natte' vorm van maculadegeneratie. Vaak is het niet mogelijk de gezichtsscherpte te verbeteren. Er wordt van een succesvolle behandeling gesproken als de gezichtsscherpte minder snel daalt dan zonder behandeling.

Anti-VEGF (Lucentis, Avastin of Eyelea) wordt toegediend als een injectie in het aangedane oog. De eerste 3 maanden wordt elke maand één injectie gegeven.Hierna moet het gezichtsvermogen van de patiënt elke maand worden gecontroleerd en als dit achteruit is gegaan, moet opnieuw een injectie worden toegediend.

Uit een meta-analyse van de gegevens van 137.000 personen bleek dat alcohol-consumptie van drie glazen per dag of meer geassocieerd is met een 47 - 67% grotere kans om een vroege vorm van leeftijdgebonden maculadegeneratie  te ontwikkelen.

De gegevens zijn afkomstig uit 5 epidemiologische studies met een gemiddelde follow-up periode van 12 jaar. Er werd gecorrigeerd voor leeftijd en roken.

Omdat er diverse gedeelde risico factoren zijn met hart- en vaatziekten, hadden de onderzoekers de hypothese dat er een J-vormige relatie zou zijn tussen alcohol-consumptie en risico op LMD, vergelijkbaar met de relatie tussen alcoholconsumptie en het risico op hart- en vaatziekten.

De beschikbare gegevens bleken echter niet toereikend om uitspraken te kunnen doen over de relatie tussen matige alcoholconsumptie en LMD en over de dosis-respons relatie van alcoholconsumptie en LMD.

Dit werd veroorzaakt door de grote variatie waarmee de alcoholconsumptie in de 5 onderzoeken was gecategoriseerd. Ook kon er geen verband worden aangetoond tussen overmatige alcoholconsumptie en de vergevorderde vorm van LMD.

Macula Degeneratie (MD) is een aandoening van het centrale gedeelte van het netvlies, de macula lutea of gele vlek, die tot sterke achteruitgang van het gezichtsvermogen leidt.

In de westerse wereld is MD de belangrijkste oorzaak van een blijvende achteruitgang van het gezichtsvermogen bij mensen boven de 50 jaar.

Advies World Health Organisation (WHO):

Drink helemaal geen alcohol

Zelfs bij een relatief lage alcoholconsumptie is bij vrouwen de kans op leverbeschadiging groter dan bij mannen. 

Bovendien lijkt een leverziekte zich bij vrouwen sneller te ontwikkelen.

Overmatig alcoholgebruik kan aanleiding geven tot verschillende aandoeningen van de lever.

In de eerste plaats kan een leververvetting optreden (steatose hepatis). Bij andere patiënten kan er sprake zijn van een alcohol hepatitis (ontstekingen aan de lever als gevolg van alcoholgebruik).

Langdurige schade geeft fibrosering (bindweefselvorming) en uiteindelijk cirrose.

Levercirrose ontstaat bij sterk toegenomen fibrose waartussen alleen nog eilandjes van gezond leverweefsel liggen. We noemen dit noduli. De cirrose kan ongemerkt ontstaan zonder dat er sprake is geweest van een alcohol hepatitis. De eerste verschijnselen kunnen een ascitesbuik zijn of een bloeding uit slokdarmspataderen. In de cirrotische lever kan een primair levercelcarcinoom ontstaan.

Maculadegeneratie (AMD / LMD) is een aandoening van het centrale gedeelte van het netvlies, de macula lutea, of gele vlek.

Het centrale deel van netvlies (de macula) zorgt voor het waarnemen van kleine details.

Zoals in een fototoestel de film of sensor de lichtgevoelige laag is, zo is het netvlies de lichtgevoelige laag van het oog. Vaak wordt maculadegeneratie 'slijtage' van het netvlies genoemd.

Rokers krijgen vijf maal vaker maculadegeneratie dan niet-rokers. Rokers met aanleg voor AMD krijgen deze aandoening 40-100 maal vaker.

Het scherpe zien verdwijnt en er blijft midden in het beeld een vlek achter.

De rest van het netvlies blijft dus wel werken, zodat men in staat blijft om zijn weg in huis en daar buiten min of meer zelfstandig te vinden, ook al mist men dan scherpte.