De zevende hersenzenuw of nervus facialis heeft een linker- en een rechtertak die ieder de beweeglijkheid van de spieren van één helft van het gelaat verzorgen. Deze zenuw kan door een aantal oorzaken uitvallen.

De meest voorkomende oorzaak van het uitvallen van de zenuw is een virusinfectie, er wordt dan gesproken van een Bellse parese. Deze aandoening gaat bij het merendeel van de patiënten binnen 6 weken vanzelf over.

Er is een groot aantal andere oorzaken, zoals een beroerte (CVA) of een tumor die op de zenuw drukt. Wanneer een facialisparese niet binnen zes weken spontaan geneest is neurologisch onderzoek naar de oorzaak nodig!

Oogheelkundige gevolgen van een facialisparese:

Laagstand of naar buiten kantelen van het onderooglid

Wanneer de gelaatzenuw uitvalt functioneren alle spieren aan een kant van het gezicht minder goed. Hierdoor gaat de aangedane helft van het gezicht hangen. Dit is vaak te zien aan de mondhoek, maar ook aan het onderooglid dat te laag gaat hangen en soms naar buiten kantelt.

Tranen en uitdroging van het oog

Door de verlamming vermindert de knijpkracht van de spier die het oog moet sluiten waardoor het oog vaak niet goed meer sluit. Normaal raakt het bovenooglid bij iedere knipperbeweging het onderooglid, de rand van het bovenooglid wordt daardoor bevochtigd door de tranen die op de onderooglidrand staan. Vervolgens worden de tranen over het hoornvlies uitgesmeerd wanneer het ooglid omhoog gaat.

Doordat het bovenooglid tijdens knipperen het onderooglid niet meer raakt droogt het oog uit. Dit geeft irritatie en een zandgevoel. In ernstige gevallen kan het hoornvlies beschadigd raken.

Wanneer het hoornvlies uitdroogt geeft dit via een reflex een signaal naar de traanklier om meer tranen te maken (die dan vervolgens niet goed over het hoornvlies worden geveegd).

Bij een facialisparese kunnen dus door het niet goed sluiten van het oog tegelijkertijd zowel traanklachten als uitdrogingsklachten bestaan. De traanklachten worden bovendien veroorzaakt doordat de traanpomp niet werkt.

Normaal worden de tranen die gemaakt worden in de traanklier uit het oog weggepompt de traanwegen in. (De uitmonding van het afvoerkanaal is op het onderooglid te zien als een klein openingetje aan de neuskant.) De traanpomp wordt aangedreven door bewegingen van het onderooglid tijdens knipperen.

Wanneer de sluitspier van het oog niet goed functioneert werkt ook de traanpomp niet goed meer.Het tranen ontstaat bij een facialisparese dus door het volgende mechanisme:

Niet sluiten oog > uitdroging hoornvlies > reflex naar traanklier > meer traanproductie door de traanklier > defecte spier onderlid > tranen worden niet weggepompt >  tranen lopen over ooglidrand.

Ook kan bij de facialisparese een droog oog voorkomen. De zenuw naar de traanklier loopt in het eerste deel van zijn traject met de nervus facialis mee. Bij een beschadiging van de zenuw in dit traject wordt ook de zenuwvoorziening van de traanklier uitgeschakeld.